MUZEUM IM. ZOFII I WACŁAWA NAŁKOWSKICH „DOM NAD ŁĄKAMI”

Muzeum im. Zofii i Wacława Nałkowskich w Wołominie zostało zorganizowane w domu rodzinnym pisarki, zwanym niegdyś przez najbliższych „Domem nad Łąkami”. Uroczystego otwarcia dokonano 29 października 1992 roku, po remoncie zrealizowanym w drugiej połowie lat 80, dzięki pomocy finansowej władz Wołomina. Nie była możliwa wierna rekonstrukcja wnętrz, dlatego koncepcja Muzeum zakłada oddanie atmosfery domu, z podkreśleniem postaci rodziców, szczególnie ojca, Wacława Nałkowskiego, będącego dla przyszłej pisarki wzorem moralnym. Poszczególne pomieszczenia (pięć pokoi na parterze domu) prezentują kolejne okresy życia i twórczości oraz działalności społecznej autorki Granicy: oddają nastrój dzieciństwa i młodości Zofii Nałkowskiej, łącząc opowieść o epoce przełomu XIX i XX wieku z historią lat późniejszych, łącznie z powojennymi. Ekspozycja zawiera fotografie rodzinne, ocalały księgozbiór oraz fortepian Zofii Nałkowskiej.

W parku okalającym dom, rośnie klon posadzony przez Wacława Nałkowskiego. "Dom nad Łąkami" ma już ponad 100 lat. Został zbudowany w połowie lat 90. XIX wieku przez ojca pisarki - wybitnego geografa i pedagoga, publicystę społecznego i krytyka literackiego. W książce poświęconej Wacławowi Nałkowskiemu, zatytułowanej „Mój ojciec”, Zofia Nałkowska napisała: "Wówczas to rodzice zdecydowali się kupić na spłaty niedaleko od Warszawy trzy morgi piaszczystego porosłego sosnami wzgórza, które ojciec nazywał wydmą utrwaloną i za pożyczone na hipotekę pieniądze postawi drewniany domek". Przy pomocy wiejskiego cieśli niewielki dom został wzniesiony w ciągu lata, które Nałkowscy spędzali w pobliskim Wołominie jako letnicy. Na osiedlenie się właśnie pod Wołominem namówił Wacława Nałkowskiego dawny jego krakowski kolega - Konstanty Woyciechowski, właściciel dworu i majątku Wołomin. Nałkowski poznał Konstantego Woyciechowskiego na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie studiował matematykę, fizykę, uczęszczał na wykłady z astronomii, meteorologii, a także z historii literatury. Był też inny powód, dla którego Nałkowscy zbudowali dom pod Warszawą. Na letnie wakacje, konieczne dla odpoczynku po wyczerpującej pracy nauczycielskiej, którą zarobkował Wacław Nałkowski (uczył na pensjach warszawskich), rodzina wyjeżdżała najczęściej do Krakowa, gdzie na Zwierzyńcu mieszkała matka Anny Nałkowskiej - babcia Antonina Szafrankowa. Ale Kraków leżał wówczas poza kordonem granicznym. Wyjazdy te były więc kłopotliwe i kosztowne.

Wacław Nałkowski przez całe życie, mimo ogromnej pracowitości, borykał się z trudnościami finansowymi. Zakup kawałka piaszczystej ziemi i wystawienie na niej domu były jedynymi w jego życiu większymi wydatkami. We wspomnianej książce "Mój ojciec" Zofia Nałkowska napisała: "Nie obmyślając nazwy na to miejsce ziemi, mówiliśmy o nim po prostu: Górki. I tak na długo zostało. Dopiero w wiele lat później otrzymało nazwę Domu nad Łąkami". I wyjaśniała: "Nieznaczne zagłębienia dzieliły wzgórza jakby na trzy części. Najdalsze od domu i najwyższe wzniesienie, gdzie zakwitały pod sosnami pierwsze sasanki, nazwane zostało przez nas Kopcem Kościuszki przez pamięć o spacerach podkrakowskich. Najbliższe znów od domu zagłębienie, okolone gęstym zagajnikiem sosnowym, nazwaliśmy Doliną Zoli. Tam bowiem jednego dawnego lata, odpoczywając po kopaniu grządek czy podlewaniu drzew na tarasach, rozsiadaliśmy się w niedbałych pozach przed wieczorem i czytaliśmy na głos Zoli "Lourdes" i "Germinal".
 
Muzeum:
- realizuje pracę edukacyjną, oprowadzając grupy wycieczkowe oraz turystów indywidualnych,
- współpracuje ze szkołami, przygotowuje lekcje muzealne,
- organizuje zajęcia z osobami niepełnosprawnymi.
- prowadzi działalność kulturalno-oświatową, urządzając wystawy i koncerty kameralne muzyki poważnej.
W celu spopularyzowania postaci i dzieła Zofii Nałkowskiej organizuje sesje naukowe, wieczory autorskie, prelekcje, odczyty oraz spotkania z udziałem aktorów.