Osada fabryczna Żyrardów

TRASA NIEBIESKA
POŁUDNIOWA

XIX-wieczna osada fabryczna stanowi nieodłączną część obecnego centrum Żyrardowa. Poszczególne zabytkowe obiekty stanowią o całości zachowanego w bardzo dobrym stanie, unikalnego na skalę europejską, modelowego układu miasta przemysłowego. Do czasów nam współczesnych na terenie położonej w centrum miasta osady fabrycznej zachowało się blisko 95% pierwotnej zabudowy, która w większości przypadków wciąż pełni nadane jej przez budowniczych funkcje. Do tego oś kompozycyjna osady, oparta o regularną siatkę ulic, obszary zieleni i widoczny podział na część mieszkalną dla robotników, dzielnicę willową dla wyższego personelu fabryki oraz oddzielne części przemysłową i usługową – razem stanowi o rzeczywistym i materialnym spełnieniu postulatów idealnego XIX-wiecznego miasta przemysłowego. W 1975 r. a następnie w latach 80. i 90. Ponad 200 żyrardowskich budynków zostało wpisanych na listę konserwatora zabytków. Nie mniej ważnym okazało się wpisanie do rejestru całości układu przestrzennoarchitektonicznego osady w 1979 r. W 1990 r. powstał projekt zagospodarowania i rewaloryzacji tej zabytkowej części miasta - została wyznaczona strefa ścisłej ochrony konserwatorskiej oraz przylegający do niej obszar ochrony pośredniej, łącznie ponad 70 ha. Świadczy to o niepodlegającym dyskusji niezwykłym walorze poznawczym i wielkości skali przestrzennej żyrardowskiej osady.