Aleksander Świętochowski (1849-1938),
Aleksander Świętochowski (pseud. Władysław Okoński, Poseł Prawdy, O. Remus, Oremus, Liber, Gezyasz, Nauczyciel i in.) urodził się 18 stycznia 1849 r. w Stoczku k. Garwolina, na Podlasiu, zmarł 25 kwietnia 1938 r. w Gołotczyźnie k. Ciechanowa. Był publicystą, dramaturgiem, prozaikiem, działaczem kulturalnym i społecznym, historykiem i filozofem, czołowym ideologiem pozytywizmu warszawskiego i przedstawicielem polskiego liberalizmu, reprezentującym postawę racjonalistyczną i wolnomyślicielską. Do szkoły chodził w Siedlcach i Lublinie. Studiował na wydziale filologiczno-historycznym w Szkole Głównej i na Uniwersytecie Warszawskim (1866-1870). Jego manifest My i wy (1871) oraz Praca u podstaw (1873) zawierają główne założenia programowe pozytywizmu. W życiu wyznawał liberalizm, a w okresie międzywojennym był publicystą opozycyjnym wobec sanacji. Tytuł doktora filozofii (praca O powstaniu praw moralnych) uzyskał w Lipsku, w 1876 r.

Po powrocie do Warszawy publikował artykuły w „Przeglądzie Tygodniowym”, na łamach którego przedstawił program młodych pozytywistów. Od 1878 r. był redaktorem i wydawcą „Nowin”, przez blisko dwadzieścia lat (1881-1902) wydawał „Prawdę”, gdzie publikował felietony „Liberum veto”, potem miesięcznik „Kultura Polska” i „Humanista Polski”. Współpracował też z „Myślą Narodową”. Zabiegał o autonomię dla Królestwa Polskiego. W 1906 r. założył Towarzystwo Kultury Polskiej, którym kierował do roku 1913. Miało ono swoje oddziały w Ciechanowie, Pułtusku, Mławie, Płońsku.
Rzecznik postępu, popularyzator oświaty i kultury, walczący o równe prawa dla kobiet i Żydów. Przeciwstawiał się konserwatyzmowi, wstecznictwu i klerykalizmowi. Pod pseudonimem „Poseł Prawdy” pisywał felietony. Publikował artykuły społeczno-polityczne i krytycznoliterackie. Był także autorem dramatów o tematyce filozoficzno-moralnej i historii idei oraz nowel.

Prowadził działalność społeczno-oświatową, a za największe dzieło swojego życia w tej dziedzinie uważał powstanie, jeszcze pod zaborami, szkół rolniczych w Gołotczyźnie – szkoły gospodarstwa domowego dla dziewcząt wiejskich (1909 r.) założonej przez właścicielkę wsi, Aleksandrę Bąkowską i 3 lata później szkoły rolniczej dla chłopców o nazwie Bratne. Być może nie zaangażowałby się osobiście w tę działalność, gdyby nie poznał Aleksandry. Połączyły ich ideały i uczucie. Od 1912 roku aż do śmierci mieszkał w Gołotczyźnie. Jeździł do Golądkowa, Sokołówka i innych szkół z odczytami, do niego także przyjeżdżało wielu pisarzy i działaczy po słowa otuchy, radę. W Gołotczyźnie powstała większość jego aktualnych po dzień dzisiejszy utworów.

W roku 1927 otrzymał nagrodę literacką miasta Łodzi. W 1935 roku został odznaczony Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury.

Zmarł 25 kwietnia 1938 roku w Gołotczyźnie. Pochowany na cmentarzu w Sońsku k. Ciechanowa, zwrócony twarzą w stronę szkół rolniczych, którym poświęcił dużą część swojego długiego życia oraz prawie cały majątek. Pamięć o nim przetrwała w świadomości kolejnych pokoleń. W Gołotczyźnie powstało Muzeum im. Aleksandra Świętochowskiego. Jest tam jego pomnik dłuta Tadeusza Łodziany, tablica pamiątkowa ufundowana przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej na Almie, domu, w którym spędził ostatnie miesiące życia. Jego syn Ryszard Świętochowski był działaczem politycznym.

Twórczość

• Wydania zbiorowe Pism (1896-1900), II. wyd. (1908-1909), 7 t. zawiera: I-II. Obrazki powieściowe, III. Bajki, IV-VI. Utwory dramatyczne, VII. Duchy, cz. I-III. (cz. IV-VI. w r. 1909 jako VIII. t. Pism, poemat dramatyczny prozą, główne dzieło Świętochowskiego). Pamiętnik drukowany w "Wiadomościach Literackich" (1931/1932). Wydał ponadto: Genealogia teraźniejszości (1935), powieść Twinko (1936).
• Książka dla młodzieży: Czcigodni Polacy. Charaktery (1923).
• Dramaty: Niewinni, Nieśmiertelne dusze. I. Ojciec Makary (1876), Piękna (1878), Dramata (Antea, Na targu, Helvia, Poddanka, Błazen, Za maską - 1879), Aureli Wiszar (1888), Regina (1889), Hultaj (komedia - 1923).
• Powieści: O życie (Damian Capenko, Chawa Rubin, Karl Krug - 1879), Klemens Boruta (1880), Aspazja (1885), Drygałowie (1914), Nałęcze (1929).
• Studia filozoficzne: O powstawaniu praw moralnych, Dumania pesymisty (1877), Wolter (1878), O epikureizmie (1880), Poeta jako człowiek pierwotny (1896), O prawach człowieka i obywatela. O prawach mniejszości (1906), Utopie
  w rozwoju historycznym (1910), Ofiarność obywatelska (1911), Źródła moralności (1912), Historia chłopów polskich w zarysie (1925-1928).