Stefan Themerson (1910-1988)
Stefan Themerson urodził się w 25 stycznia 1910 roku w Płocku. Był synem pochodzącego z rodziny żydowskiej Mieczysława Themersona (1871-1930), lekarza, autora wielu publikacji naukowych i literata. Zmarł 6 września 1988 r. w Londynie. W latach 1914-1918 przebywał z rodzicami w Rosji. Po powrocie do Polski był uczniem Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Płocku (obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Jagiełły). Miał roczną przerwę w nauce spowodowaną chorobą. W roku 1928 uzyskał maturę.

Uważany za najsłynniejszego w świecie „Jagiellończyka”, już jako uczeń wyróżniał się wśród kolegów skalą zainteresowań - od fizyki, przez fotografię, aż do sztuki filmowej. Dzięki znajomości francuskiego, którą wyniósł  z domu, swobodnie czytał prasę francuską zawierającą jedyne wówczas specjalistyczne analizy zjawisk artystycznych rodzącej się kinematografii. Mając 14 lat, na podstawie fachowych czasopism, skonstruował pierwszy w Płocku aparat radiowy. Eksperymentował z kolażami fotograficznymi. Jako nastolatek publikował teksty literackie w czasopismach Mazowsze i Kujawy. Anonimowo, bo wówczas uważano, że uczeń gimnazjum to zbyt młody człowiek, by unieść „ciężar sławy”.

Stefan Themerson to awangardowy artysta: prozaik, poeta, satyryk, filmowiec, filozof, kompozytor, twórca koncepcji poezji semantycznej. Pisał w języku polskim, francuskim i angielskim.

Studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim. Po roku przeniósł się na architekturę na Politechnikę Warszawską. W 1927 r. rozpoczął eksperymenty z fotografią i filmem - zajmował się m.in. fotogramami i fotomontażami. W 1929 r. poznał Franciszkę Weinles, z którą dwa lata później wziął ślub. Stosując nowatorskie techniki, z użyciem oryginalnego urządzenia umożliwiającego fotografowanie klatka po klatce przedmiotów umieszczanych na przezroczystej kalce, w latach 1930-1937 wraz z żoną zrealizował pięć filmów awangardowych (m.in. Aptekę i Przygodę człowieka poczciwego), uważanych za kamień milowy w historii polskiego kina eksperymentalnego i awangardowego. Themersonowie redagowali czasopismo f.a. poświęcone filmowi artystycznemu. Jeszcze przed II wojną światową Stefan Themerson publikował m.in. popularne, wierszowane opowieści dla dzieci (Narodziny liter, Nasi ojcowie pracują, Przygody Marcelianka Majster-Klepki).

Themersonowie wyjechali do Paryża w 1937 r. 3 września 1939 r. zgłosili się do armii polskiej we Francji. W latch 40. przenieśli się do Anglii. Najpierw Franciszka, dwa lata później Stefan, który w czasie wojny napisał swoją pierwszą powieść (Wykład profesora Mmaa), opublikowaną w 1953 r. ze wstępem Bertranda Russella).
W kolejnych latach Themerson współpracował z londyńskim miesięcznikiem Nowa Polska. Wraz z żoną zrealizował kolejne filmy (w tym sensacyjny, eksperymentalny film propagandowy Calling Mr Smith) i założył wydawnictwo Gaberbocchus Press publikujące tzw. bestlookery - książki o oryginalnej szacie graficznej. Wydawnictwo pozostało w ich rękach do 1979 r. Obecnie działa w Amsterdamie pod nazwą Gaberbocchus/de Harmonie. Wśród książek wydanych przez Themersonów znajduje się m.in. pierwsze angielskie wydanie "Króla Ubu" Alfreda Jarry, dzieła Raymonda Queneau, C.D. Grabbe, Pol-Divèsa, Camille Renault, Stevie Smitha, Kurta Schwittersa, Henri Chopina, Apollinaire'a, Bertranda Russella, C.H. Sissona, James Laughlina, Kennetha Tynana, Raoula Hausmanna i Stefana Themersona, wiele z ilustracjami Franciszki, które tworzą z tekstami nierozerwalną całość. Przy Gaberbocchus Press działał Common Room, miejsce regularnych spotkań artystów, naukowców, intelektualistów, gdzie odbywały się odczyty, prezentacje utworów literackich, koncerty, wystawy, dyskusje. 

W 1948 r. w opowiadaniu Bayamus Themerson przedstawił teorię poezji semantycznej - wynik eksperymentów z nielinearnym zapisem graficznym, prowadzącą do zastępowania słów ich definicjami. Zdobył światowe uznanie jako autor powieści, opowiadań i esejów, mieszających groteskę z filozofią, swobodnie przekraczających granice gatunków. Tłumaczona na osiem języków proza Themersona doczekała się licznych wydań na całym świecie.

W rodzinnym Płocku też nie zapomniano o Themersonie. Poza odsłoniętą w 1996 r. tablicą pamiątkową i salą jego imienia w Liceum Ogólnokształcącym im. Władysława Jagiełły, w 2010 roku został on patronem  SkArPy Transgranicznego Festiwalu Sztuk im. Stefana Themersona. Festiwal jest w równym stopniu hołdem złożony interdyscyplinarnej spuściźnie słynnego awangardzisty, jak i miejscem odkrywania nowych zjawisk w sztuce współczesnej, bliskich patronowi.
W listopadzie 2002 r., na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego rozpoczęło działalność Archiwum Franciszki i Stefana Themersonów w Katowicach. Podstawą zbiorów są materiały przekazane do Katowic z londyńskiego Themerson Archive przez Jasię Reichardt i Nicka Wadley'a. Zbiory obejmują m.in. książki, publikacje wydawane przez Themersonów w Londynie, oryginalne rysunki Stefana i Franciszki, projekty okładek książkowych, fotografie, bogaty zbiór obcojęzycznych czasopism awangardowych, rękopisy i maszynopisy, plakaty, a także memorabilia.

Twórczość
Poezja: Dno nieba (1943), Jestem czasownikiem czyli zobaczyć świat inaczej (1993), Collected Poems (1997), Wiersze wybrane 1939-1945 (2003),
Poezja dla dzieci: Nasi ojcowie pracują (1933)
Proza: Historia Felka Strąka (1930), Pan Tom buduje dom (1950), Przygody Pędrka Wyrzutka (1951), Wykład Profesora Mmaa (1953), Kardynał Pölätüo (1961), Tom Harris (1967; wyd. polskie, tłum. Ewa Krasińska - 1975), Generał Piesc i inne opowiadania (1980), Euklides był osłem (1986; wyd. polskie, tłum. Irena Szymańska - 1989), Wyspa Hobsona 1988 (wyd. polskie, tłum. Ewa Kraskowska - 1997), Krytycy
i mój gadatliwy pies (2001), Hau! Hau! Czyli kto zabił Ryszarda Wagnera? (2004), Faktor T (2004).
Inne: Kurt Schwitters in England: 1940-1948 (1958), Święty Franciszek i wilk
z Gubbio (opera semantyczna) (1972).
Filmografia (wraz z żoną Franciszką): Apteka (fotogramy w ruchu, cz.-b., niemy, 35 mm, 3 min., Warszawa 1930, film zaginiony), Europa (na podstawie poematu Anatola Sterna. cz.-b., niemy, 35 mm, 15 min., Warszawa 1931/32, film zaginiony), Drobiazg Melodyjny (fotogramy w ruchu do muzyki Ravela, zrealizowany na zamówienie firmy galanteryjnej Wandy Golińskiej, cz.-b., dźwiękowy, 35 mm, 3 minuty, 1933, film zaginiony), Zwarcie (film zamówiony przez Instytut Spraw Społecznych w Warszawie, muzyka Witold Lutosławski, cz.-b., dźwiękowy, 35 mm, 10 minut, Warszawa 1935, film zaginiony), Przygoda Człowieka Poczciwego (humoreska irracjonalna wg własnego scenariusza, muz. Stefan Kisielewski, cz.-b., dźwiękowy, 35 mm, 10 minut, Warszawa 1937), Calling Mr. Smith (film zamówiony przez Biuro Filmowe Ministerstwa Informacji i Dokumentacji Rządu RP w Londynie, wg własnego scenariusza, z wykorzystaniem fotografii i filmów dokumentalnych, muzyka Bacha, Szymanowskiego oraz Horst Wessel Lied, kolorowy, dźwiękowy, 35 mm, 10 minut, Londyn 1943), The Eye & The Ear (film zamówiony przez Biuro Filmowe Ministerstwa Informacji i Dokumentacji Rządu RP w Londynie, fotogramy w ruchu, muzyka Karol Szymanowski, cz.-b., dźwiękowy, 35 mm, 10 minut, Londyn 1944/45).